Ruim zeven jaar geleden…
We stonden bij het kopieerapparaat.
Die was omgeven door een houten stellage vol troep. Met doorgezakte planken.
Ik zie het voor me als de dag van gisteren.
Ik kan niet creatief zijn, zei hij. Ik kan geen nieuwe dingen bedenken, alleen herhalen wat al door anderen bedacht is.
Ik weet niet meer wat de aanleiding van het gesprek was. Ik weet niet meer hoe ik reageerde. Maar zíjn woorden zijn me kraakhelder bijgebleven.
Omdat ze zo pijnlijk waren.
Een twaalfjarige met de diagnose autisme. Hij herhaalde wat de psycholoog tegen hem gezegd had.
Ik denk vaak aan creativiteit, fantasie, verbeeldingskracht.
Soms lees ik verhalen waarvan ik zou willen dat ik ze bedacht had.
Hoogstandjes der fantasie.
Coraline. Holes. Het oneindige verhaal.
Waar komt fantasie vandaan?
Is verbeeldingskracht een voorwaarde om te kunnen schrijven?
Voor mij is fantasie kunnen kijken.
Niet zomaar iets zien. Maar observeren.
Creativiteit is informatie op een nieuwe manier verbinden.
‘Wat als’-vragen stellen.
Vage gedachtes laten sudderen tot ze mogelijkheden worden.
Meegaan in een gedachtestroom, als omvallende dominostenen niet te stoppen. Elk steentje is input: een herinnering, een observatie, een verhaal.
Energie.
Fantasie is ongebreidelde energie.
Zo werkt schrijven ook. Een schakel van woorden. En ik kan niet altijd vooruitzien, maar het ene woord roept het andere op, het ene idee leidt naar het volgende. Ze borrelen op uit mijn verbeelding, uit die voedingsbodem gevuld door observaties, vragen, informatie, indrukken, emoties.
Ik kan niet creatief zijn.
Het was pijnlijk dat iemand dat tegen dat kind had gezegd.
Ik denk ook dat het niet waar is (en gelukkig veranderen inzichten over neurodiversiteit).
Helaas weet ik te weinig van creativiteit. Weet ik niet hoe verbeelding werkt, hoe hersens werken.
Ik weet alleen hoe mijn eigen creatieve proces werkt.
Ik onderzoek ideeën met woorden. Door vragen stellen, mindmappen, freewriting, het schrijfproces zelf. Deze dingen staan gelijk aan dat tikje tegen de eerste dominosteen.
Alles is in woorden of concepten, er is weinig beeld.
Als je schrijft (of creëert) is het interessant om na te denken over je eigen creatieve proces. Wat gooit die steen om?
Neem de tijd dit uit te zoeken. En doe dit.
Neem ook de tijd uit te zoeken wat het creatieve proces verstoort. En vermijd dat (zoveel mogelijk).
Ik zou graag terug in de tijd gaan.
Zeven jaar terug… Naar dat halletje met het kopieerapparaat.
Met dat kind.
Dan zou ik zeggen:
… [ik weet het wel. Jij ook?]