Formatief evalueren tijdens creatief schrijven
Hou je net als ik van schrijven? En lees je wel eens een boek dat zo geweldig is dat je tegen jezelf zegt: stop er maar mee, stop met schrijven, dit niveau zal ik nooit bereiken?
Weet dan dat die schrijver een goed schrijfplan had, en nagedacht over het eindproduct.
Weet dat die schrijver de tekst een x-aantal keer heeft doorgenomen, opnieuw is begonnen, met een vergrootglas iedere zin onderzocht heeft en elk woordje gepolijst heeft. Dat die schrijver feedback heeft gehad, proeflezers, redactie. Dat die schrijver bloed/zweet/tranen vergoten heeft. En tijd. Heel veel tijd.
Als je ’t boek met een pan soep moet vergelijken, dan is die met veel zorg op smaak gebracht, geproefd, verder op smaak gebracht, nogmaals geproefd. Proeven met smakgeluiden, om goed te kunnen bepalen wat er nog mist. Beetje zuur voor de balans?
Op de basisschool leren kinderen niet echt om kritisch naar hun schrijfwerk te kijken, of op die manier te werk te gaan. Wij (onderwijsmensen) denken dat ze er een gruwelijke hekel aan hebben, maar dat is volgens mij maar deels waar. Kinderen hebben gewoon een korte(re) spanningsboog en leven meer in het moment. Hun aandacht ligt al weer bij de volgende activiteit.
En eerlijk is eerlijk, ik maak liever ook geen nieuwe pan soep omdat de vorige mislukt is.
Beter starten met een plan, alles klaarleggen, tussendoor proeven en bijstellen. Nadenken bij wat ik doe.
Als het om schrijfwerk van kinderen gaat, kun je deze aanpak ook inzetten met de volgende stappen:
- Schrijven met een richting – wat is de opdracht en wat verwacht je van het resultaat?
- Schrijven met een plan – wat ga ik doen, hoe pak ik het aan, wat moet ik weten/leren?
- Tussendoor feedback vragen – hoe ben ik bezig, hoe kan ik verder?
- De eerste versie aanscherpen – is het naar verwachting (zie 1.), wat kan ik verbeteren, hoe reageren anderen?
Deze stappen zijn formatief: ze geven het kind handvatten om aan de slag te gaan en zorgen dat het nadenkt over ’t schrijfwerk. Niet gedachteloos in de soep roeren, maar proeven en bijstellen. Daarmee maken deze vier stappen ontwikkeling/leren zichtbaar en beïnvloedbaar.
Het gevolg is dat een kind zelfvertrouwen ontwikkelt voor het schrijven.
Dat werkt beter dan ze complimenteren omdat ze schrijven. Iets wat we doen omdat kinderen niet altijd gemotiveerd zijn voor schrijven en het lastig is om het gewenste niveau in te schatten. De doelen voor schrijven zijn namelijk erg vaag en er zijn geen normen voor creativiteit. Maar die complimenten helpen niet.
‘Schrijven met een richting’ geeft wel houvast. Als duidelijk is waaraan we (kind en leerkracht) willen dat het schrijfwerk voldoet, hebben kinderen iets om naar toe te werken en kunnen jij en anderen de feedback hierop aanpassen.
En de vier stappen bieden meer. Ze leren kinderen vaardigheden die losse schrijfopdrachten overstijgen. Het wordt normaal om je werk te herzien (welk werk dan ook), feedback te krijgen en van fouten (of mooie vergissingen) te leren.
Moeten we dan allemaal net zo zweten als een schrijver, of als een kok boven zijn soeppan?
Nee. Het is zoals met alles belangrijk om de balans te zoeken, en goed het doel van de opdracht voor ogen te houden. Soms wil je ze alleen maar leren om een ui te snijden.
In een volgend blog ga ik verder in op de vier stappen. Hoe je deze kunt inzetten bij jouw schrijfonderwijs, hoe deze zich verhouden met ‘schrijfzin’.
